Profesjonalna fotografia ślubna, dziecięca, okolicznościowa, reklamowa oraz produktowa Sosnowiec, Katowice, Czeladź, Chorzów, Bytom, Będzin, Tarnowskie Góry, Świętochłowice, Ruda Śląska, Zabrze, Gliwice, Tychy, Dąbrowa Górnicza

Krajobrazy

Południe

W błękicie — szkarłat zórz! Wniebowstąpienie róż!
Wieczność płonie tak samo, jak płonęła za młodu...
Ogród, gdzie w złotym mchu tkwi odrobina tchu,
Niezbędnego dla ciebie, co śnisz wnętrze ogrodu.

By iść do tamtych stron, odzyskać trzeba zgon,
Zagubiony w tym bycie, co narzucił się światu.
Nic nie mów — tylko patrz! I nie patrz, ale płacz,
Bo już niema dla duszy wyjścia z tego szkarłatu!
                                       
                                         Bolesław Leśmian

Plenery

Ogrodzieniec i Podzamcze

Jura Krakowsko - Częstochowska obfituje w piękne plenery: ostańce, zamki, uroczyska czy kamieniołomy.
Jednym z ciekawszych jest rejon Ogrodzieńca. Znajduje się tam kilka ciekawych obiektów: zamek Ogrodzieniec w Podzamczu, kamieniołom Wiek w Bzowie oraz Góra Birów. Wszystkie te obiekty znajdują się w okręgu o średnicy około 1,5 km od Podzamcza.

Zamek Ogrodzieniec

Najciekawszym obiektem jest zamek Ogrodzieniec. Jego majestatyczna bryła widoczna jest z drogi Dąbrowa Górnicza – Pilica. Zamek góruje nad okolicą. Zbudowany został na kompleksie ostańców jurajskich oficjalnie nazywanych Górą Janowskiego, stanowiącego najwyższe wzniesienie Jury. Przy jego wznoszeniu nie zachowano żadnego porządku geometrycznego. Podyktowane to było względami obronnymi. Musiano wykorzystać miejsce na skałach i wśród skał (ostańce Dwie siostry i Korkociąg, Wielbłąd, Pies i inne). Obecnie takie położenie decyduje o jego atrakcyjności krajobrazowej. Sam zamek został zbudowany z  wapienia  skalistego i dolomitów. Właśnie dlatego przetrwał wieki, będąc długo niezdobytą twierdzą Piastów a później kolejnych potężnych i znamienitych magnackich rodów.
A skąd się wzięły owe malownicze ostańce, którym ogrodzieniecki zamek zawdzięcza walory obronne?
Około 155-160 mln lat temu okolice dzisiejszego Ogrodzieńca były zalane płytkim, ciepłym morzem. Masowo występującymi w nim zwierzętami były prymitywne gąbki, które prowadziły osiadły tryb życia (tzw. bentos sesylny). Rozwijając się tworzyły kolonie. Obumarłe osobniki stanowiły podłoże do wzrostu następnych pokoleń. I tak tworzyły się skały w postaci koncentrycznie narastających kopuł. Istotnym szczegółem wpływającym na późniejszą odporność ostańców był dodatek krzemionki występujący w szkieletach gąbek. Skały które powstały z martwych osobników są po prostu twardsze niż wapień a skład chemiczny powoduje zwiększoną odporność na procesy wietrzeniowe. Po ustąpieniu morza nastąpiła erozja wcześniej utworzonych osadów morskich. Mniej odporna pokrywa skalna w tym wapień i jego odmiany zostały rozczłonkowane na mniejsze płaty przez cieki wodne a następnie poddane erozyjnemu działaniu roztworów wodnych, wiatru, substancji chemicznych w różnych okresach klimatycznych późniejszej historii ziemi. Natomiast pozostały do dnia dzisiejszego bardziej odporne na wietrzenie kopuły skał zbudowane ze szkieletów gąbek. To im zawdzięczamy niepowtarzalny krajobraz Jury Krakowsko- Częstochowskiej.

Historia

Gród zamkowy znajdował się na tych terenach od zamierzchłych czasów, choć w świetle ostatnich badań i odkryć uważa się, że pierwotnie drewniana osada mieściła się na pobliskiej Górze Birów, gdzie udowodniono istnienie osadnictwa ludzkiego od czasów neolitycznych do początku średniowiecza.
Było to najprawdopodobniej niewielkie grodzisko liczące kilka drewnianych chat, osłoniętych skałami oraz palisadą, o wdzięcznej nazwie „Wilcza Szczęka", ze względu na wyjątkowe walory obronne. Zamkiem rządził stary, rycerski ród Włodków herbu Sulima. Kiedy w 1241 r gród został splądrowany i spalony podczas najazdu Tatarów, Włodkowie wznieśli gotycki zamek z kamienia, który do 1470r był ich siedziba rodową.

W latach kolejnych zamek zmieniał właścicieli, aż do roku 1523, kiedy stał się własnością Jana Bonera, przedstawiciela możnego rodu kupieckiego, radcy krakowskiego, bankiera i doradcy króla polskiego, burgrabii i żupnika krakowskiego. Jego bratanek - Seweryn Boner - w latach 1532 - 1547 rozbudował zamek przekształcając go w renesansową siedzibę obronną, dorównującą swoim przepychem Wawelowi.
Kolejnym właścicielem był Jan Firlej, marszałek wielki koronny, wojewoda i starosta krakowski. Przez kolejne 100 lat zamek przechodził z rąk do rąk. Był rozbudowywany  a wnętrza nabrały stylu barokowego.
Rozwój zamku został przerwany przez najazd Szwedów w roku 1655. Zostały poważnie uszkodzone południowe mury zamkowe.
Stanisław Warszycki, kolejny właściciel zamku, dokonał koniecznych napraw, wzniósł na przedzamczu stajnie i wozownię oraz pobudował potężny mur obronny.
W 1702r drugi najazd Szwedów rozpoczął etap upadku potężnej twierdzy. Przyczynił się również pożar wywołany przez okupantów. Ostatni właściciele opuścili zamek w 1810 r. Ruiny służą okolicznym chłopom, jako budulec i popada w coraz większą ruinę.
Obecny stan ruin zamku jest efektem prac archeologiczno - konserwatorskich dokonanych przez państwo w latach 1959 - 1973.

Na przedzamcze prowadziła droga od strony północno-wschodniej przez budynek bramny z niewielką fosą. Za nim znajdowały się stajnie i wozownia, których fundamenty można zobaczyć do dnia dzisiejszego, browar i gorzelnia oraz Katownia zwana Męczarnią Warszyckiego. Teren przedzamcza zajmuje ok. 3 ha powierzchni. Poza celami reprezentacyjnymi służył poddanym jako schronienie przed zagrożeniami zewnętrznymi. Ponadto uprawiano na nim zboże, wypasano bydło i hodowano trzodę chlewną.
Brukowany dukt z przedzamcza prowadził przez szyję bramną oraz naturalną szczelinę do zamku. Szczelina ta w XVI wieku została zamurowana i na jej miejscu powstała zbudowana kwadratowa, wysoka, sześciokondygnacyjna wieża bramna z mostem działającym na zasadzie przeciwwagi. Nad bramą umieszczona była marmurowa tablica. Dzisiaj został tylko ślad po tablicy z zarysem lilijki herbowej Bonerów.
Dziedziniec główny zwany Pańskim otoczony był gankami i balustradami będącymi łącznikami pomiędzy pomieszczeniami mieszkalnymi a komnatami rozrzuconymi po różnych częściach zamku. Układ ten był złożony, wielopoziomowy co nadawało krużgankom oryginalny wygląd. Prawdopodobnie był wzorowany na wawelskim. Uzupełnieniem tego systemu były klatki schodowe, częściowo wykute w litej skale. Wokół dziedzińca znajdowały się pomieszczenia magazynowe i gospodarcze np.: magazyny hajduckie, spiżarnie z podwójną, ażurową podłogą będącą elementem systemu wentylacji, itp. Na dziedzińcu głównym znajduje się również zbiornik na wodę opadową wybudowany jeszcze przez Włodków.

Wejście do zamku wysokiego, pierwotnie wieży mieszkalno-obronnej, początkowo umożliwiały tylko drabiny. Bonerowie uzupełnili zabudowę zamku o czterokondygnacyjne skrzydło północne, w którym wykuto w skale studnię o głębokości około 100 m. W przyziemiach skrzydła północnego znajdowała się kuchnia z izbami dla kucharzy. A w przyziemiu łączącym skrzydło północne ze wschodnim znajdował się unikalny zespół chłodni i piwnic (obecnie Karczma Rycerska).
Skrzydło zachodnie to dwukondygnacyjny budynek mieszczącego sypialnię Bonera, ubikację oraz gabinet z biblioteczką. W zamku środkowym mieści się m.in. Baszta Kredencerska, sale reprezentacyjne stołowe, m.in. Sala Kredencerska oraz baszta zwana Wieżą Skazańców - więzienie bez okien i drzwi. Ciekawostką był sposób osadzania skazanych - spuszczano ich na linie i podobnie dostarczano im jedzenie. Spod Wieży Skazańców można przejść do obronnego bastionu-beluard. Wykonane tam otwory umożliwiały ostrzeliwanie podjazdu do baszty bramnej.
Poziom niżej, pod izbami stołowymi, znajdują się pomieszczenia dla żołnierzy, prochownia i wykuty w skale skarbiec. Jest to najstarsza część zamku środkowego pobudowana jeszcze przez Włodków.
Spod Wieży Skazańców idąc schodami w dół przejdziemy obok dawnej zbrojowni, a następnie przez wykute w skale przejście do Kurzej Stopy.  W niej znajdowały się m.in. izby białogłowskie, kaplica i renesansowa umywalnia, pomieszczenie służebne oraz sale pisarskie. Dolne trzy kondygnacje Kurzej Stopy to kazamaty, zabezpieczone grubymi murami, posiadającymi otwory strzelnicze.
Pomiędzy Beluardem a Kurzą Stopą mieścił się obwarowany grubym murem dziedziniec gospodarczy na którym rozlokowane były warsztaty, magazyny i prawdopodobnie ptaszarnia. Wzdłuż niego zbudowano krużganek łączący poszczególne komnaty tej części zamku. Na poziomach 4 i 5 umieszczono otwory strzelnicze. Dojazd do dziedzińca gospodarczego był broniony niewielką bramą w murze południowym dodatkowo wzmocnioną żelazną kratą.
W zachodniej części zamku, przy Kurzej Stopie, wzniesiono dziedziniec rycerski. Tym samym zdecydowanie zwiększono możliwości obronne zamku. Grube, niewysokie mury wzniesione na brzegach skarpy zabezpieczonej fosą, z narożną basztą obronną, w połączeniu z siłą ognia czyniły tą część zamku praktycznie nie do zdobycia. Jest to tym samym najlepiej zachowany fragment zamku.
Z dużym prawdopodobieństwem można pokusić się o stwierdzenie, że w czasach rozkwitu ogrodzienieckiej rezydencji pomieszczenia mieszkalne musiały być wyposażone i ozdobione niezwykle bogato. Wskazują na to wymienione w inwentarzu zamku z 1665 roku przedmioty takie jak: piece z malowanymi kaflami, marmurowe kominki i posadzki, żelazne okute drzwi, malowane skrzynie w skarbcu, zdobione balustrady czy obrazy. Toteż nie przypadkowo zamek w Podzamczu nazywano „Małym Wawelem".

Zapraszam również do zapoznania się z Legendami dotyczącymi Zamku w Ogrodzieńcu.

http://www.zamek-ogrodzieniec.pl/kategorie/legendy

Kamieniołom Wiek

Od lat 50. XX w. do 1998 r. funkcjonował na terenie Ogrodzieńca kamieniołom, eksploatujący wapienie i margle dla przemysłu cementowego. Archiwalia wskazują, że kopalinę tą wydobywano na skalę przemysłową już od przełomu XIX i XX w. Kamieniołom Wiek jest wielkopowierzchniowym, jednopoziomowym wyrobiskiem położonym na zachodnim stoku wzniesienia o wysokości ok. 420-440 m n.p.m. Głębokość wyrobiska sięga lokalnie 25 m.

Profil odsłaniających się skał jest reprezentowany przez wapienie płytowe warstw zawodziańskich (Kutek al. 1977). Były one produktem sedymentacji w płytkim morzu szelfowym na początku górnej jury (oksford), ok. 155-160 mln lat temu.

Od razu przypomina się anegdota, którą usłyszałem od jednego z geologów:

Siedzi Baca na polanie. Patrzy a tu jakiś człowiek idzie, co chwila zatrzymuje się, podnosi i ogląda kamienie. Zaciekawiony Baca pyta się wędrowca po co ogląda kamienie? A wędrowiec najprościej jak można, tłumaczy:
Baco, szukam takich małych zwierzątek, które kiedyś tu w morzu żyły.
Na to Baca:
Panie!!! Ja tu już 80 lat żyję i żadnego morza nie widziałem!!!

Kamieniołom Wiek stanowi największe, zwarte, odsłonięcie górnej jury w bezpośrednim sąsiedztwie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Buduje je regularny kompleks średnio- i gruboławicowych wapieni mikrytowych, marglistych, o strukturze biomorficznej. Warstwy skalne zapadają pod kątem 2-3º ku NE, wchodząc w skład tzw. monokliny śląsko-krakowskiej (uformowanej wraz z nieckami bytomską i chrzanowską ok. 65 mln lat temu). Pierwotnie ściany kamieniołomu były pionowe bądź prawie pionowe. Po zakończeniu eksploatacji zostały podcięte tak, by nie stwarzały zagrożenia dla zwiedzających. Obecnie są to stromo nachylone stoki, pokryte izolowanymi blokami skalnymi o różnej wielkości. Jedynie w centralnej części zachodniej ściany, na odcinku kilkunastu metrów, zachował się „ostaniec" zbudowany ze stosunkowo grubych ławic wapienia w położeniu pierwotnym. W obrębie jego można obserwować zjawiska krasowe. Zwiedzając ten fragment kamieniołomu należy być bardzo ostrożnym. „Ostaniec" jest bardzo silnie spękany i grozi odspojeniem od calizny. Może to nastąpić np.: po okresie silnych opadów atmosferycznych.

Spąg wyrobiska tworzy stosunkowo cienka warstwa piaszczystych margli (jura środkowa: kelowej). Poniżej zalega gruby pakiet tzw. iłów rudonośnych (jura środkowa: baton), które odsłaniają się dopiero w czynnej cegielni poniżej budynków starej cementowni.

W odsłonięciu występują obficie morskie skamieniałości oksfordu. Przeważają amonity z rodzajów Perisphinctes i Cardioceras, a także Taramelliceras, Euaspidoceras, Lissoceratoides i Peltoceratoides. Liczne są belemnity z rodzaju Hibolites oraz ramienionogi Lacunosella, Terebratula i Juralina. Amonity najczęściej można znaleźć na stokach odkrywki. Natomiast belemnity w spągu kamieniołomu w okolicach okresowego zalewiska.
Oprócz znalezisk paleontologicznych napotkać można biało-szare konkrecje krzemienne o rozmiarach do 40 cm.

Skały spągowe są bardzo silnie spękane. Można wydzielić dwa systemy spękań ciosowych, krzyżujących się pod kątem około 65 stopni. Spękania są wyraźnie widoczne, podkreślone obecnością zasiedlającej je roślinności pionierskiej.

Z uwagi na w/w walory naukowo-dydaktyczne kamieniołom jest uważany za tzw. geostanowisko (http://www.geosilesia.pl).

Obecnie kamieniołom jest w trakcie rekultywacji o kierunku leśnym. Według Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Ogrodzieniec (2005) podstawowym przeznaczeniem zachodniej części obszaru są „tereny urządzeń turystyki, sportu i rekreacji oraz zieleni „leśno-parkowej" wraz z terenami obsługi technicznej rekreacyjnego zespołu „leśno-parkowego" , z kolei w części wschodniej dopuszcza się nadal możliwość eksploatacji.

Sukcesja roślinności na terenie wyrobiska jest wypadkową czynników naturalnych i działalności człowieka. Istotną rolę odgrywa udział materiału ilastego (margle i iły jury środkowej), który stanowi barierę wodonieprzepuszczalną w spągu wapieni. Przyczynia się to do tworzenia zbiorników wodnych w zagłębieniach, głównie w południowo-wschodniej części odkrywki. Ich obrzeża są porośnięte zespołem szuwaru trzcinowego (Phragmitetum australis). W sąsiedztwie zaś występuje wierzba iwa (Salix caprea) i wierzba purpurowa (Salix purpurea), które to są gatunkami typowymi dla środowisk wilgotnych.
Dno kamieniołomu jest produktem antropogenicznym, nieregularnym. Decyduje to o sposobie sukcesji roślinnej. W kilka lat po zakończeniu eksploatacji pojawiło się młode zadrzewienie z towarzyszącemu zaroślami o przewadze gatunk・w krzewiastych. Roślinność na charakter rozproszony.
Obecnie kamieniołom jest wykorzystywany do celów rekreacyjno-turystycznych. Urozmaicenie morfologii dna kamieniołomu sprawia, że obiekt stał się ulubionym miejscem  motocyklistów oraz amatorów off-road. Świetnie nadaje się do pieszych wędrówek. Z krawędzi kamieniołomu rozciąga się piękny widok na zamek w Ogrodzieńcu czy Górę Birów.

Góra Birów

Góra Birów to wzniesienie o wysokości 461m n.p.m. znajdujące się na półocny-wschód od zamku Ogrodzieniec. Najprawdopodobniej po raz pierwszy Górę Birów odnotowano na XV wiecznych mapach roku 1467 r pod nazwą Avbirturcivs Mons, który określał całe pasmo Jury. Ukształtowanie góry jest charakterystyczne. Wierzchołek ma kształt niecki otoczonej ostańcami, tworzącymi strome urwiska. Dzięki temu miała doskonałe walory obronne docenione przez przedstawicieli wielu kultur: łużyckiej, wandalów i słowiańskiej.
W wyniku intensywnych prac archeologicznych w jaskiniach i schroniskach skalnych masywu góry, ustalono że ludzie zamieszkiwali Górę Birów ponad 30 tysięcy lat temu. Pozostałości łowieckich obozowisk obfitują w takie znaleziska jak: rogowe i kamienne narzędzia, rękodzieła w postaci poroży renifera zdobionych nakłuwanym ornamentem itp.
Osada łużycka na Górze Birów rozwijała się na przełomie VI-V w p.n.e. Jej kres położył najazd plemion Scytów, kiedy to została zniszczona.
Kolejnym ludem który zasiedlił rejon Podzamcza byli Wandalowie. Było to w IV w n.e. Pozostałościami świadczącymi o ich bytności są naczynia toczone na kole, ozdoby z brązu, żelaza jak i srebra.
Ostatni w dziejach okres osadnictwa Góry Birów to okres wczesnośredniowieczny i średniowieczny. Nasi bezpośredni przodkowie – Słowianie założyli tu osadę na przełomie VIII/IX-X w, zaś u podnóża osady stworzyli cmentarzysko kurhanowe.
Okres rozbicia dzielnicowego Królestwa Polskiego na przełomie XIII i XIV w to lata rozkwitu warowni. Szczyt góry został umocniony. Pobudowano odcinkowe wały drewniano-kamienno-ziemne, fragmenty murowane oraz zabudowa wewnętrzna. Stacjonowała tu drużyna książęca. Świadectwem tego jest znaczna ilość znalezionych: toporów, noży bojowych, grotów, bełtów, ostróg, podków itp. Warownia została zniszczona prawdopodobnie przez pożar w czasie walk polsko-czeskich w I połowie XIV wieku.
Współcześnie walory obronne Góry Birów zostały docenione przez wojska niemieckie w czasie II wojny światowej. Wybudowali umocnienia których zadaniem było opóźnianie marszu wojsk radzieckich. Jednocześnie ryglowały ważną ze strategicznego punktu widzenia drogę Dąbrowa Górnicza – Pilica. Umocnienia pobudowano na starych austriackich liniach obronnych z roku 1914. Uzbrojenie stanowiły głównie wieże czołgowe oraz gniazda karabinów maszynowych. Na przedpolach i podejściach zbudowano dzieła obrony biernej w postaci rowów przeciwczołgowych (Panzer Grab), zasieków z drutu kolczastego i pól minowych.
Na szczęście te dobrze umocnione rejony nie zostały wykorzystane w trakcie walk obronnych. Wycofujący się Wermaht nie był w stanie obsadzić stanowisk bojowych. A Rosjanie przekroczyli linię nie zdając sobie sprawy z jej istnienia.
Po wojnie ze schronów zdemontowano uzbrojenie. Cześć umocnień polowych zasypano.
I na tym kończy się historia... .

Bibliografia

L. Majgier, J. Badera, O. Rahmonov 2010, Kamieniołomy w wojew・dztwie śląskim jako obiekty turystyczno-rekreacyjne na terenach uprzemysłowionych (Quarries in the Silesia Voivodship as touristic-recreational objects on industrial areas). W: Problemy Ekologii Krajobrazu t. XXVII. 267-275.
Kutek J., Wierzbowski A., Bednarek J., Matyja B.A., Zapaśnik T., 1977. Z problematyki stratygraficznej osad・w g・rnojurajskich Jury Polskiej. Przegląd Geologiczny 8-9, p. 438-445.
http://www.geosilesia.pl/
http://www.bezmapy.pl/
http://www.moj-ogrodzieniec.pl/
www.gorabirow.pl